Ahıska Türkleri Gürcistan’ın Ahıska bölgesinde yaşayan Türk kökenli Müslüman nüfustur. Ruslar bu coğrafi bölgeyi Meshetya olarak adlandırdıklarından Ahıska Türkleri yaşadıkları bölge itibarıyla Meshet Türkleri kabul edilseler de bu adlandırmanın kendilerini ifade etmediğini belirtirler. Ahıska; Gürcistan sınırları içerisinde Samtskhe-Javakheti (Samtshe-Cavaheti) eyaletinde bulunan, yaklaşık 220 köyden oluşan bir bölge. II. Dünya Savaşında askere alınan Ahıska Türkleri cephede savaşırken, Ahıska bölgesinde ve Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde yaşayan Ahıska Türkleri, Türk istihbaratı ile iş birliği içinde olmak ve Türkiye sınırında kaçakçılık yapmakla suçlandı. Ahıska Türkleri, 14 Kasım 1944’te Sovyet lideri Stalin tarafından yük trenleri içinde anayurtlarından Orta Asya’ya sürgüne (tehcir) yollandı. Sovyet arşivlerine göre, Stalin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin (SSCB) Karadeniz’e olan kıyılarını temizlemek amacıyla Ahıska Türklerine ve Kırım Tatarlarına bu zulmü uyguladı.

Her yerleştirildikleri ülkede Ahıska Türkleri vatan hasretiyle bu umutlarını hiç kaybetmediler. Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde, Özbekistan’ın Fergana vadisinde ikamet eden Ahıska Türkleri, 1989’da etnik bir gerilim sonrasında büyük bir şiddete uğratıldılar. Ahıska Türklerine yönelik bu etnik terör sonrası bölgedeki nüfus Özbekistan’ı terk ederek Azerbaycan’a sığındı. Ancak Azerbaycan yönetiminin 1989’da Özbekistan’ın Fergana vadisindeki şiddetten kaçan Ahıska Türklerinin bir kısmını kabul etmesi ve topraklarına yerleştirmesi, Ermenistan ve Dağlık Karabağ’dan kaçan (gaçgın) Azeri nüfusla ilgili sorunları yüzünden 1993’te durdu. Gürcistan, 1990 sonrası etnik olarak Gürcü kökenli Meshileri ülkeye yerleştireceğini duyurdu. Ne var ki bu karar, Samtshe-Cavaheti bölgesinde yaşayan Ermeni nüfus tarafından tepkiyle karşılandı.

Türkiye’nin, Gürcistan’ın bağımsızlığını tanıması 16 Aralık 1991’de gerçekleşti. Diplomatik İlişkilerin Tesisine İlişkin Protokol’ün 21 Mayıs 1992’de imzalanmasının ardından karşılıklı olarak Büyükelçilikler açıldı. Türkiye’nin Batum’da, Gürcistan’ın ise İstanbul ve Trabzon’da Başkonsoloslukları bulunuyor. Türkiye ile Gürcistan arasındaki ilişkiler stratejik düzeyde. Türkiye; 2007’den bugüne Gürcistan’ın en büyük ticaret ortağı. Türkiye; Gürcistan’a en çok doğrudan yatırım yapan ülkeler arasında da ilk sıralarda. 31 Mayıs 2011’de imzalanan ve 10 Aralık 2011’de yürürlüğe giren protokol gereğince iki ülke vatandaşları birbirlerinin ülkelerine sadece kimlik belgeleri ile seyahat edebiliyor.

Türkiye-Gürcistan ilişkilerindeki en önemli konulardan birini Ahıska Türklerinin anavatanlarına geri dönüş süreci oluşturuyor. Türkiye bu konuyu yakından takip ettiği gibi Gürcistan’ın 1999’da Avrupa Konseyi’ne üye olurken üstlendiği yükümlülükler çerçevesinde Ahıska Türklerinin anayurtları Ahıska’ya geri dönüşlerinin önündeki tüm engellerin kaldırılmasını talep etmekten geri durmuyor. Türkiye’nin Ahıska Türklerine ilgisi sözde kalmadığından Ukrayna’nın doğu bölgelerindeki çatışma alanlarında yerleşik Ahıska Türklerinden 2.098 kişi, Aralık 2016’da getirilerek, Erzincan’ın Üzümlü ilçesine veya Bitlis’in Ahlat ilçesine yerleştirildi.(1) Rusya Federasyonu’nun Krasnodar bölgesinde Rus Kazakların Türk karşıtı tepkileri nedeniyle Rusya’daki Ahıska Türklerinden 15.000 kadarı ABD’nin çeşitli kentlerine yerleştirildi.

Gürcistan 1999’da Avrupa Konseyi’ne üye olurken Ahıska Türklerinin geri dönüşleriyle ilgili yükümlülük üstlenmesine rağmen şimdiye kadar bu konuda ciddi bir adım atmadı. Buna göre Gürcistan, 1999’dan itibaren üç yıl içinde Ahıskalıların dönüşlerini başlatacak ve 12 yıl içinde yani 2011’de dönüş işlemini bitirecekti. Eğer Gürcistan süre sonunda yükümlülüğünü yerine getirmezse Ahıska Türkleri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne dava açabilecek ve bu yolla vatanlarına dönmeyi talep edebileceklerdi. Ama şimdiye kadar herhangi bir geri dönüş gerçekleşmedi. Gürcistan Ahıska Türklerinin geri dönüşüne şartlı izin veriyor. Buna göre geleceklerin sadece Ahıska bölgesine değil tüm Gürcistan topraklarına yerleşmeleri şart koşuluyor. Ahıskalıların bölgeden 91 bin kişi çıkmasına karşın bugün dönecek olan rakamın çok olması ve bölgenin bunu kaldıramayacağı iddiasıyla Tiflis yönetimi deyim yerindeyse işi yokuşa sürüyor.
Ahıska Türklerinin geri dönüşlerini zorlaştırmak için ipe un seren Gürcüler, Ahıska Türklerine verilecek kimliklerde Türk ve Müslüman yazmayıp Gürcü ve Hıristiyan yazılmasında ısrarcı. Gürcülerin tezine göre; bölge halkı aslında Türk olmayıp, Meshi denen Gürcülerdir. Osmanlılar tarafından zorla Müslümanlaştırılmış ve Türkleştirilmiştir. Tüm bu olumsuzluklara rağmen Ahıska Türklerinin vatanları Gürcistan’a geri dönüşü için uluslararası toplum nezdinde çalışmalar sürdürülüyor. Avrupa Konseyi üyeliğine kabul sırasında Sovyetler Birliği döneminde bir gecede yurtlarından sürgün edilen 126 bin Ahıska Türkü’nün geri dönüşünü taahhüt eden Gürcistan’ın, şimdiye kadar bu sözünü yerine getirmediği Avrupa’da her platformda, Dünya Ahıska Türkleri Birliği (DATÜB) Avrupa Temsilcisi Burhan Özkoşar tarafından gündem getiriliyor ve Ahıska Türklerinin vatana geri dönüş mücadelesi ve bu konuda yapılan çalışmalar anlatılıyor.(2)
Ahıska Türklerinin örgütlü bir yapıya sahip. Farklı ülkelerde yerleşik Ahıska Türklerinin milli kültürünü geliştirmek, Ahıska vatanı ile ilişkilerinin sürmesini sağlamak ve tabii kendi aralarında birlik ve beraberliklerini güçlendirmek amacıyla kurulmuş, Dünya Ahıska Türkleri Birliği (DATÜB) mevcut. Bu birlik 9 ayrı ülkede yaşamlarını sürdüren Ahıska Türkleri’nin, bu ülkelerde karşılaştıkları çeşitli sorunları çözmek için oluşturulmuş.(3) Geçtiğimiz günlerde Kazakistan’ın Almatı kentinde Dünya Ahıska Türkler Birliğin 3. Genel Kongresi gerçekleştirildi.

Ziyaddin Kassanov 3. kez TADÜB başkanı seçildi.(4) Kongrede; Türkiye’nin Ahıska Türklerine yönelik programlarından ve faaliyetlerinden bahseden Kassanov; Kongreyi özellikle Kazakistan’da yapmak istediklerini, Sovyetler Birliği lideri Joseph Stalin tarafından ana vatanlarından sürülen Ahıska Türklerinin yaklaşık yüzde 40’ının bu ülkeye göç ettiğini söyledi. İlk iki kongrenin Türkiye’de yapıldığını anımsatan Kassanov, Kazakistan’ın tüm Türkler için ata yurdu olduğunu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev için “Türk dünyasının aksakalı” dediğini hatırlattı.(5) Allah yardımcıları olsun!

Bakınız:
1- http://www.mfa.gov.tr/turkiye-gurcistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa
2- http://www.dunyabulteni.net/kafkaslar/409797/126-bin-ahiska-turkunun-vatana-donus-mucadelesi-suruyor
3- http://www.datub.eu/
4- http://www.haber7.com/asya/haber/2487906-aziz-bizi-parcalayamayacaklar
5- http://www.datub.eu/datub-3-olagan-genel-kurulu-181.html
Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc39