Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu bildiri yayımladı!

ORTAK TÜRK ALFABESİNE İLİŞKİN BİLDİRİ

Bakü, 11 Eylül 2024

(İngilizce dilinden gayriresmî tercüme)

Biz, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu üyeleri (bundan böyle “Komisyon”), Türk Akademisi ve Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı Türk Dil Kurumu tarafından, Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryası ile eşgüdüm hâlinde düzenlenen üçüncü toplantımızı, 9-11 Eylül 2024 tarihleri arasında Bakü’de gerçekleştirdik. Toplantımızın amacı, Türk dilleri için ortak bir alfabe üzerinde anlaşmaya varmak suretiyle, Türk halkları arasındaki iletişim ile kültürel ve eğitimsel alışverişin arttırılması yönündeki ortak çabalarımızı ilerletmekti.

Nahçıvan Anlaşması ve Türk Dünyası 2040 Vizyonu’nda belirtilen ve Türk halkları arasında daha iyi iletişimi kolaylaştırmak için alfabe ve terminolojide birlik sağlamayı amaçlayan hedefler doğrultusunda,

Türk Akademisi Kuruluş Anlaşması’nın tüm Türk dilleri için geçerli birleştirici bir alfabe oluşturulmasını öngören 2. maddesini takiben,

Türk Dünyası’nın dört bir yanından dilbilimcilerin, eğitimcilerin ve kültür savunucularının Türk halkları için ortak bir alfabe geliştirmeye yönelik geçmişteki büyük çabalarını takdir ederek,

Türk toplumları arasında birlik, karşılıklı anlayış ve iş birliği anlayışını geliştirmeyi taahhüt ederek,

Standart bir yazı sistemi için çabalarken, aynı zamanda özgün dil özelliklerinin korunmasının önemini göz önünde bulundurarak,

Komisyonun 29 Mayıs 2023 tarihinde Astana’da ve 6 Mayıs 2024 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen önceki iki toplantısının sonuçlarını dikkate alarak,

Biz, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu üyeleri olarak, Ortak Türk Alfabesi’ni nihai hâle getirmek için özenle çalıştık.

Görüşmelerimizde ortak alfabe girişimiyle ilgili çeşitli hususlar üzerinde kapsamlı tartışmalar yürüttük. Daha spesifik olarak, biz:

1. 1991’de bilim insanları tarafından önerilen, Türk dillerinin fonetik çeşitliliğini barındırırken öğrenme ve kullanım kolaylığı sağlayan 34 harfli Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesini gözden geçirdik.

2. Çağdaş dilbilimsel araştırmalara dayalı bir yaklaşımla, hem 34 harfli Ortak Türk Alfabesi projesinin güçlü yönlerine hem de iyileştirilmesi gereken alanlara odaklandık.

3. Türk dillerinin kendine özgü dilsel özelliklerini dikkatle ele aldık ve kapsayıcılığın önemini vurgulayarak, farklı fonetik özelliklerin tek bir alfabe çerçevesinde temsil edilmesine özen gösterdik.

4. Her farklı fonemin tek bir harfe karşılık gelmesi gerektiği ilkesinden hareketle, anlaşılırlığı en üst düzeye çıkaran ve tüm konuşmacılar için daha kolay öğrenmeyi ve kullanmayı sağlayan bir alfabe oluşturmayı amaçladık.

5. Temel Latin alfabesinde bulunmayan sesleri doğru bir şekilde temsil etmek için özel karakterlerin dahil edilmesinin gerekliliğini kabul ederek, bu işaretlere yönelik standart bir yaklaşım üzerinde mutabakata vardık.

Bu Bildirinin temel amacı, Komisyon tarafından varılan anlaşmayı resmileştirmek ve aşağıdaki Latin temelli Ortak Türk Alfabesinin kabulünü teyit etmektir:

IPA: Uluslararası Fonetik Alfabe

ST: Sovetskaya Tyurkologiya Yayın Kurulu tarafından kabul edilen Latin harflerine dayalı Uluslararası Fonetik Transkripsiyon (1974)

İlgili tüm paydaşları bu teklifi aktif olarak desteklemeye davet ediyoruz.

Bu Bildiri, Türk halkları arasında iş birliği ve bütünleşmenin geliştirilmesi yönünde devam eden çabaların bir parçası olarak Türk Devletleri Teşkilatı’nın her üye ülkesi ve gözlemcisinin ilgili kurumlarına dağıtılacaktır.

Bildiri İngilizce olarak hazırlanmıştır ve diğer dillere tercüme edilebilir.

Bu Bildiri Komisyon üyeleri adına Türk Akademisi Başkanı tarafından 11 Eylül 2024 tarihinde Bakü’de imzalanmıştır.

Prof. Dr. Şahin MUSTAFAYEV,

Türk Akademisi Başkanı